Học Sinh Trung Học Cơ Sở - Lứa Tuổi Vàng Để Định Hướng Nghề Nghiệp

Định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS là một bước rất quan trọng trong quá trình giáo dục, giúp các em sớm hình thành nhận thức về sở thích, năng lực bản thân và xu hướng nghề nghiệp trong tương lai. Dù chưa phải là giai đoạn quyết định nghề nghiệp, nhưng đây là thời điểm các em bắt đầu khám phá bản thân và môi trường xung quanh. Việc định hướng sớm sẽ giúp các em có cái nhìn rõ ràng về mục tiêu nghề nghiệp và chuẩn bị tốt hơn cho giai đoạn học tập tiếp theo, đồng thời tránh được những sai lầm trong việc lựa chọn nghề nghiệp không phù hợp.

1. Vì sao cần hướng nghiệp cho học sinh ngay từ bậc trung học?

Theo thống kê trong những năm gần đây cho thấy:

- 70% sinh viên đã tốt nghiệp chưa có định hướng cụ thể về nghề nghiệp.

- Hơn 60% cử nhân, kỹ sư các trường đại học ở Việt Nam chấp nhận làm những công việc trái ngành hoặc thấp hơn trình độ đào tạo.

- 75% học sinh trung học tại TP.HCM mơ hồ về việc chọn ngành học.

Những con số này phản ánh thực trạng học sinh, sinh viên chưa hiểu rõ khả năng của bản thân cũng như chưa được định hướng nghề nghiệp cụ thể dẫn đến việc chọn sai ngành và không thấu hiểu nhu cầu xã hội. Hầu hết là đối tượng THPT và sinh viên đại học. Đây cũng là tình trạng chung của nhiều gia đình khi không sớm định hướng cho con cái khi đang ở bậc THCS từ 11 đến 15 tuổi - Một độ tuổi vàng để định hướng nghề nghiệp, xây dựng tư duy về ngành nghề của con cái.

Vậy nên, hướng nghiệp cho học sinh ngay từ bậc trung học là điều cần thiết vì đây là giai đoạn các em bắt đầu hình thành ý thức về bản thân, khám phá sở thích, năng lực, và các mục tiêu tương lai. Định hướng nghề nghiệp sớm giúp học sinh có nền tảng tốt hơn để đưa ra những quyết định quan trọng về việc học tập và sự nghiệp sau này. Dưới đây là những lý do vì sao cần phải hướng nghiệp cho học sinh ngay từ bậc trung học:

1.1 Giúp học sinh hiểu rõ bản thân và năng lực cá nhân

• Khám phá sở thích và điểm mạnh: Giai đoạn trung học là thời điểm quan trọng để các em nhận biết được sở thích, đam mê và điểm mạnh của mình. Hướng nghiệp sớm giúp các em xác định được điều mình yêu thích, từ đó chọn lựa hướng đi phù hợp với năng lực và đam mê.

• Tránh sự mơ hồ trong việc chọn nghề: Nhiều học sinh trung học chưa có sự nhận thức rõ ràng về nghề nghiệp hoặc có những hiểu lầm về các ngành nghề. Hướng nghiệp giúp học sinh có cái nhìn đúng đắn và thực tế hơn về các lĩnh vực khác nhau, từ đó tránh được việc chọn nghề theo xu hướng hay áp lực từ gia đình.

1.2 Giúp định hình mục tiêu học tập và phát triển kỹ năng

• Xác định rõ mục tiêu học tập: Hướng nghiệp giúp học sinh biết được nghề nghiệp mà mình hướng tới cần những kiến thức và kỹ năng gì. Điều này giúp các em định hướng được môn học, ngành học phù hợp và tập trung vào phát triển những kỹ năng cần thiết.

• Phát triển kỹ năng mềm: Ngoài việc học kiến thức, hướng nghiệp còn giúp học sinh rèn luyện các kỹ năng mềm quan trọng như kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, và kỹ năng tư duy sáng tạo, tất cả đều rất cần thiết cho sự thành công trong sự nghiệp.

1.3 Giảm tình trạng học sai ngành, chọn sai nghề

• Hạn chế tình trạng học đại học rồi bỏ dở: Việc hướng nghiệp không rõ ràng khiến nhiều học sinh khi lên đại học chọn sai ngành học, dẫn đến việc mất hứng thú học tập, bỏ dở chương trình, hoặc sau khi tốt nghiệp không làm đúng nghề đã học. Hướng nghiệp từ bậc trung học giúp học sinh có cái nhìn cụ thể và chọn đúng ngành học ngay từ đầu.

• Giảm lãng phí thời gian và tiền bạc: Khi học sinh chọn sai nghề, sai ngành học, không chỉ mất thời gian mà còn gây tốn kém về chi phí cho gia đình và xã hội. Hướng nghiệp đúng giúp học sinh lựa chọn đúng con đường ngay từ sớm, tiết kiệm thời gian và nguồn lực.

1.4 Chuẩn bị tốt cho thị trường lao động tương lai

• Hiểu rõ về nhu cầu của thị trường lao động: Hướng nghiệp giúp học sinh hiểu rõ hơn về xu hướng nghề nghiệp và nhu cầu của thị trường lao động trong tương lai. Điều này giúp các em chọn được những ngành nghề có tiềm năng phát triển, từ đó đảm bảo khả năng tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp.

• Cạnh tranh trong môi trường lao động: Thị trường lao động ngày càng cạnh tranh và yêu cầu nhiều kỹ năng phức tạp hơn. Hướng nghiệp sớm giúp học sinh chuẩn bị tốt về kiến thức, kỹ năng và tư duy, từ đó có lợi thế khi bước vào thị trường lao động.

1.5 Giúp học sinh phát triển toàn diện và tự tin hơn

• Tăng cường sự tự tin và quyết tâm: Khi được định hướng đúng, học sinh có niềm tin vào con đường mình chọn, từ đó tăng cường sự tự tin và quyết tâm theo đuổi nghề nghiệp mơ ước. Điều này giúp các em có động lực học tập và phát triển kỹ năng.

• Phát triển tư duy độc lập: Quá trình hướng nghiệp giúp học sinh học cách tự ra quyết định, tự đánh giá bản thân và xây dựng lộ trình cho tương lai. Điều này không chỉ giúp ích cho nghề nghiệp mà còn là kỹ năng sống quan trọng giúp các em trưởng thành.

1.6 Tạo điều kiện để học sinh có sự lựa chọn nghề nghiệp linh hoạt

• Lựa chọn giữa học nghề và học đại học: Không phải học sinh nào cũng muốn hoặc có khả năng theo học đại học. Hướng nghiệp từ sớm giúp các em nhận ra các lựa chọn khác nhau như học nghề, học các chương trình đào tạo ngắn hạn, hoặc tìm kiếm công việc phù hợp với năng lực của mình mà không nhất thiết phải vào đại học.

• Chuẩn bị cho những thay đổi trong tương lai: Thế giới nghề nghiệp không ngừng thay đổi do sự phát triển của công nghệ và xu hướng mới. Hướng nghiệp giúp học sinh chuẩn bị tốt để đối mặt với những thay đổi này, từ đó có thể điều chỉnh kế hoạch học tập và nghề nghiệp của mình một cách linh hoạt.

1.7 Đóng góp vào sự phát triển của xã hội

• Nguồn nhân lực chất lượng: Hướng nghiệp sớm giúp học sinh chọn đúng con đường, phát triển đúng năng lực và đam mê, từ đó tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội. Những người làm đúng nghề sẽ đóng góp tích cực và hiệu quả hơn cho cộng đồng và đất nước.

• Giảm tình trạng thất nghiệp: Khi học sinh được hướng nghiệp đúng và có sự chuẩn bị tốt cho thị trường lao động, họ sẽ dễ dàng tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp. Điều này giúp giảm tình trạng thất nghiệp và góp phần ổn định xã hội.

2. Tầm quan trọng của định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS

2.1 Giúp các em hiểu rõ bản thân và khám phá tiềm năng

Định hướng nghề nghiệp giúp học sinh trung học hiểu rõ bản thân hơn và khám phá tiềm năng của mình. Qua các buổi hội thảo hướng nghiệp, tham quan thực tế sẽ giúp các em tìm hiểu về các ngành nghề và lĩnh vực khác nhau, các em có cơ hội khám phá những sở thích, đam mê và xây dựng kỹ năng cho riêng mình. Điều này giúp các em xác định được những mục tiêu cụ thể và hướng đi phù hợp với sự phát triển cá nhân.

2.2 Chủ động trong quá trình học tập

Việc có mục tiêu nghề nghiệp rõ ràng giúp học sinh trung học trở nên chủ động hơn trong quá trình học tập và định hướng tương lai từ sớm. Từ đó, các em nhận ra rằng việc học không chỉ là để đạt điểm số cao mà còn để tích lũy kiến thức và kỹ năng cần thiết cho tương lai. Bên cạnh đó, định hướng nghề nghiệp giúp các em nhìn thấy mối liên kết giữa những kiến thức học được và ứng dụng thực tế trong lĩnh vực mong muốn. Điều này sẽ giúp các em cảm thấy hứng thú, tạo động lực mạnh mẽ để các em nỗ lực hết mình trong việc học tập và không ngừng phát triển bản thân.

2.3 Giúp các em chọn đúng hướng đi

Định hướng nghề nghiệp sớm giúp các em có thể tìm hiểu kĩ hơn về định hướng trong tương lai của mình và tiết kiệm được nhiều thời gian quý giá. Thay vì bị rối loạn trong việc tìm hiểu nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp, thì các em đã có thời gian tìm hiểu, nắm bắt thông tin và xác định rõ mục tiêu, định hướng mà mình muốn hướng đến là gì.

2.4 Thêm đóng góp cho xã hội

Việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh trung học không chỉ mang đến thành công cá nhân các em mà còn đóng góp cho xã hội. Khi các em có mục tiêu rõ ràng và tìm được đam mê đam mê của mình, các em sẽ có động lực hơn để phát triển bản thân trong tương lai và có các kỹ năng tương tác xã hội trong cộng đồng. Điều này khơi dậy tinh thần trách nhiệm và khát khao đóng góp, giúp các em trở thành công dân có ý thức và có vai trò tích cực trong xã hội.

3. Phương pháp định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS

Phương pháp định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS cần được xây dựng dựa trên sự phù hợp với độ tuổi, nhận thức và nhu cầu phát triển của các em. Phương pháp định hướng cần đa dạng, từ việc khám phá sở thích cá nhân, trải nghiệm thực tế, đến sự tư vấn của giáo viên, phụ huynh, và sự hỗ trợ từ công nghệ. Việc này giúp học sinh bắt đầu khám phá bản thân, hiểu rõ năng lực cá nhân, từ đó có thể đưa ra quyết định đúng đắn về con đường nghề nghiệp trong tương lai.

3.1 Khám phá bản thân

• Tìm hiểu sở thích và đam mê: Học sinh cần được khuyến khích khám phá những gì mình yêu thích, những hoạt động hay môn học nào làm họ cảm thấy hứng thú. Ví dụ, học sinh thích vẽ có thể hướng tới các nghề liên quan đến nghệ thuật, học sinh thích khám phá khoa học có thể xem xét các ngành kỹ thuật, công nghệ.

• Xác định năng lực cá nhân: Các bài kiểm tra hoặc trắc nghiệm về năng lực, tính cách (như MBTI, Holland Code) có thể giúp các em hiểu rõ hơn về khả năng của mình, từ đó hình dung nghề nghiệp phù hợp.

3.2 Tìm hiểu các ngành nghề

• Giới thiệu về các nhóm ngành nghề: Học sinh cần được tiếp cận với thông tin cơ bản về các ngành nghề khác nhau, bao gồm công việc cụ thể, yêu cầu kỹ năng, và triển vọng phát triển của từng ngành. Việc này giúp các em có cái nhìn đa dạng về các lĩnh vực nghề nghiệp.

• Trải nghiệm thực tế: Tổ chức các buổi tham quan doanh nghiệp, nhà máy, hoặc mời các chuyên gia từ các ngành nghề đến chia sẻ là cách tốt để học sinh trải nghiệm và hình dung rõ hơn về công việc trong tương lai.

3.3 Tư vấn từ phụ huynh và giáo viên

• Phụ huynh: Vai trò của phụ huynh là rất quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp. Họ cần lắng nghe và đồng hành cùng con, không nên ép buộc mà cần khuyến khích các em phát triển theo sở thích và năng lực cá nhân.

• Giáo viên: Giáo viên có thể đánh giá được năng lực học tập, điểm mạnh và yếu của học sinh qua quá trình giảng dạy. Từ đó, họ có thể đưa ra những lời khuyên phù hợp, hướng dẫn các em phát triển thế mạnh của mình.

3.4 Lập kế hoạch nghề nghiệp dài hạn

• Xây dựng lộ trình nghề nghiệp: Ngay từ khi học THCS, học sinh có thể bắt đầu hình thành một kế hoạch học tập và phát triển nghề nghiệp. Nhà trường có thể giúp các em lập kế hoạch ngắn hạn và dài hạn, như lựa chọn môn học phù hợp, phát triển kỹ năng cần thiết, và xác định mục tiêu nghề nghiệp ban đầu.

• Theo dõi sự tiến bộ và điều chỉnh kế hoạch: Phụ huynh và giáo viên nên thường xuyên theo dõi sự tiến bộ của học sinh, đồng thời giúp các em điều chỉnh kế hoạch nghề nghiệp nếu cần thiết. Đây là một quá trình liên tục và có thể thay đổi tùy thuộc vào sự phát triển của học sinh.

4. Sai lầm hay gặp phải khi định hướng nghề  

4.1 Những sai lầm khi giáo dục hướng nghiệp THCS của ba mẹ

a. Áp đặt nghề nghiệp

• Ép buộc theo nghề của gia đình: Nhiều ba mẹ mong muốn con cái theo đuổi nghề nghiệp mà bản thân họ yêu thích hoặc đã làm. Điều này có thể dẫn đến sự chán nản và cảm giác thiếu động lực ở trẻ.

• Bỏ qua sở thích của trẻ: Khi ba mẹ không lắng nghe ý kiến và sở thích của con, trẻ có thể cảm thấy không được tôn trọng, từ đó mất đi niềm đam mê và hứng thú với việc học.

b. Thiếu thông tin và hiểu biết

• Không cung cấp thông tin đầy đủ: Ba mẹ có thể không nắm rõ thông tin về các ngành nghề hiện có, dẫn đến việc không thể giúp trẻ hiểu rõ về những gì mà từng ngành nghề yêu cầu.

• Không cập nhật xu hướng nghề nghiệp mới: Thế giới nghề nghiệp đang thay đổi nhanh chóng, và ba mẹ có thể chưa kịp thời nhận biết được những nghề nghiệp mới, điều này ảnh hưởng đến khả năng định hướng cho con.

c. Thúc đẩy áp lực quá mức

• Quá tập trung vào thành tích: Một số ba mẹ đặt quá nhiều áp lực lên con cái về việc đạt được thành tích học tập xuất sắc, mà không chú ý đến sự phát triển toàn diện và sở thích cá nhân của trẻ.

• Lo sợ về tương lai: Khi ba mẹ quá lo lắng về sự nghiệp tương lai của con, điều này có thể tạo ra một môi trường căng thẳng, khiến trẻ cảm thấy áp lực và không thoải mái trong việc khám phá bản thân.

d. Thiếu sự hỗ trợ và khuyến khích

• Không khuyến khích trẻ khám phá: Ba mẹ có thể không tạo điều kiện cho con cái tham gia các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ hoặc trải nghiệm thực tế, dẫn đến việc trẻ không có cơ hội khám phá sở thích và năng lực của mình.

• Thiếu sự động viên: Một số ba mẹ không thường xuyên khuyến khích con cái theo đuổi đam mê, mà thay vào đó chỉ tập trung vào việc yêu cầu trẻ đạt kết quả tốt trong học tập.

e. Cách tiếp cận một chiều

• Không lắng nghe ý kiến của trẻ: Ba mẹ có thể không tạo ra không gian để trẻ tự do bày tỏ suy nghĩ và nguyện vọng của mình, dẫn đến sự thiếu giao tiếp và hiểu biết lẫn nhau.

• Không điều chỉnh khi cần thiết: Khi trẻ bày tỏ những thay đổi về sở thích hoặc định hướng, ba mẹ có thể không linh hoạt và vẫn cố gắng duy trì quan điểm của mình.

f. Thiếu tư duy cởi mở

• Có định kiến về một số nghề nghiệp: Ba mẹ có thể có những suy nghĩ tiêu cực về các nghề nghiệp nhất định, từ đó không khuyến khích trẻ khám phá những lĩnh vực này, dù chúng có thể phù hợp với năng lực của trẻ.

• Không công nhận giá trị của các ngành nghề khác nhau: Nhiều ba mẹ thường chỉ coi trọng các ngành học như y, kỹ thuật hay kinh doanh, mà không nhận ra rằng các ngành nghề khác cũng có giá trị và tiềm năng phát triển.

g. Bỏ qua vai trò của giáo viên

• Không hợp tác với giáo viên: Một số ba mẹ không tích cực tham gia vào các hoạt động giáo dục hướng nghiệp tại trường, dẫn đến việc thiếu thông tin và hỗ trợ từ các giáo viên có kinh nghiệm.

4.2 Suy nghĩ về giáo dục hướng nghiệp THCS của học sinh

Nếu bạn đang học lớp 9 và gần sát đến kỳ thi tốt nghiệp phân ban, chuyển cấp. Nhưng bản thân bạn vẫn không thể nào biết được bản thân mình nên chọn ban nào và tương lai sẽ đi theo nghề gì. Với điều này, sẽ có 2 chiều hướng xảy ra:

a. Ung dung đến đâu hay đến đó

• Sẽ có một số đối tượng cảm thấy lớp 9 đang là độ tuổi rất nhỏ bé, khó đưa ra quyết định của bản thân. Hầu hết các bạn này sẽ nghe theo ba mẹ. Hoặc “gió chiều nào, xuôi theo chiều đó”. “Chỉ là cấp 3 thôi mà, học đâu không được, học gì không được”. 
• Tuy nhiên, đây lại là suy nghĩ cực kỳ thiển cận. Sự giao thoa giữa cấp 2 và cấp 3 cực kỳ quan trọng. Bởi lẽ, cấp 3 sẽ là cấp giúp bạn phân luồng kiến thức và định hình được chuyên môn của mình. Tuy nhiên, nếu bạn quá vô tư và “xuôi theo ý trường”. Cái suy nghĩ này sẽ đến một lúc nào đó khiến bạn hối hận và tốn rất nhiều thời gian để chèo lái theo đúng hướng của mình. 

b. Lo lắng và đưa ra quyết định vội vàng

• Những bạn ý thức được việc này sẽ vô cùng lo lắng. Từ đó sẽ vội vàng đưa ra quyết định của mình hoặc nghe theo hoàn toàn vào ý kiến của ba mẹ. Vì ba mẹ lúc nào cũng tốt cho con. 
• Nhưng hãy nhớ rằng, bạn vẫn có quyền nói lên tiếng lòng của mình, thay vì nghe theo hoàn toàn ở bố mẹ. Hãy nói chuyện và nhờ bố mẹ đưa ra hướng đi dựa trên sự yêu thích của mình. 
• Ở độ tuổi này, có rất nhiều bạn ngại ngùng với phụ huynh, hoặc thậm chí không có thói quen nói chuyện với ba mẹ. Chính vì vậy, đây cũng là một việc cực kỳ khó khăn trong việc người lớn hướng nghiệp THCS cho con mình. 

5. Kết luận

Định hướng nghề nghiệp cho học sinh trung học đang đóng vai trò quan trọng và trở thành xu hướng được nhiều phụ huynh áp dụng. Thấu hiểu điều đó, HARU - Thương hiệu số 1 tại Việt Nam trong lĩnh vực “Định hướng nghề nghiệp” có các hoạt động định hướng nghề sớm cho học sinh trung học: hội thảo, chuỗi Career Chat, tư vấn 1-1 với đội ngũ và chuyên gia giàu kinh nghiệm về các môn học về nghề nghiệp: truyền thông, tài chính,... Thông qua đó, học sinh có thể khám phá bản thân một cách toàn diện và xác định được hướng đi tương lai tốt hơn.

Mọi thông tin chi tiết về các chương trình định hướng nghề nghiệp, du học vui lòng liên hệ:

---------------------------------

DU HỌC QUỐC TẾ HARU - VỮNG BƯỚC CHINH PHỤC TƯƠNG LAI

 Trụ sở chính: Số 8, ngõ 282 Lạc Long Quân, Tây Hồ, Hà Nội

Cơ sở 2: Tầng 14 Số 9 Duy Tân, Cầu Giấy, Hà Nội

Cơ sở 3: Trường CĐ Y dược Tuệ Tĩnh Hà Nội - Quang Minh, Mê Linh, Hà Nội

 Hotline: 0973 379 369

Gmail: haru.tuyensinh@gmail.com