Trong bối cảnh giáo dục đại học ngày càng phát triển, việc chọn ngành học phù hợp trở thành một trong những quyết định quan trọng nhất trong cuộc đời của mỗi sinh viên. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều sinh viên đang phải đối mặt với tình trạng chọn ngành sai, dẫn đến việc lãng phí thời gian và tài chính trong suốt năm đại học.
Hãy cùng Haru sẽ phân tích nguyên nhân và hệ lụy của vấn đề này, đồng thời đưa ra giải pháp giúp sinh viên có thể chọn ngành học đúng đắn hơn.
1. Thực trạng sinh viên chọn sai ngành nghề: Con số đáng báo động
Tình trạng sinh viên chọn sai ngành học đang là một vấn đề khá phổ biến tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Dưới đây là một số số liệu cụ thể về vấn đề này tại Việt Nam:
1.1 Theo khảo sát của Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và Thông tin thị trường lao động TP.HCM (FALMI): Năm 2020, khoảng 60% sinh viên ra trường làm trái ngành, hoặc không tìm được công việc đúng với ngành mà họ đã học.
1.2 Báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo (2020) cho thấy:
-
20-30% sinh viên năm nhất nhận ra mình chọn sai ngành học và có ý định thay đổi ngành, hoặc trường học ngay trong năm đầu tiên.
-
Khoảng 30% sinh viên cho biết họ cảm thấy không hứng thú với ngành học đang theo đuổi.
1.3 Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Phát triển Giáo dục (IRED) chỉ ra rằng có khoảng 70% học sinh cấp 3 khi chọn ngành học dựa vào xu hướng, mong muốn của gia đình hoặc theo định hướng của xã hội mà không xuất phát từ sở thích và năng lực cá nhân.
1.4 Khảo sát của JobsGo (năm 2022) cũng cho biết:
-
Khoảng 50% sinh viên sau khi ra trường không làm đúng ngành mình đã học.
-
Trong đó, khoảng 40% người lao động sau khi đi làm một thời gian mới nhận ra ngành học của mình không phù hợp với nhu cầu công việc hiện tại.
Những số liệu trên cho thấy, việc chọn sai ngành học không chỉ gây lãng phí thời gian, tiền bạc của các bạn trẻ mà còn ảnh hưởng đến chất lượng nhân lực và khả năng cạnh tranh trong tương lai.
2. Hệ lụy khôn lường đằng sau việc chọn sai ngành học
2.1. Lãng phí thời gian và tiền bạc
-
Thời gian học tập kéo dài: Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam, mỗi năm có khoảng 15-20% sinh viên thay đổi hoặc bỏ học sau khi nhận ra ngành học không phù hợp. Việc này không chỉ kéo dài quá trình học tập mà còn ảnh hưởng đến cơ hội nghề nghiệp sau này.
-
Tăng chi phí học tập: Một năm học lại hoặc chuyển ngành có thể tiêu tốn trung bình từ 15 đến 20 triệu đồng đối với trường đại học công lập, và lên tới 100 triệu đồng ở các trường đại học tư thục. Ngoài học phí, sinh viên còn phải chi trả thêm tiền sinh hoạt, sách vở và các khoản chi phí khác trong quá trình học tập.
2.2. Thiếu hứng thú, động lực học tập
-
Mất động lực học: Một nghiên cứu từ Đại học Quốc gia Hà Nội cho thấy, 60% sinh viên cảm thấy mất động lực học tập khi không còn hứng thú với ngành học của mình. Điều này dẫn đến việc bỏ bê học hành, thậm chí bỏ lớp, bỏ kỳ thi.
-
Kết quả học tập thấp: Một sinh viên theo học ngành mình không yêu thích thường sẽ có điểm số thấp hơn, và thiếu các kỹ năng cần thiết. Điều này thể hiện qua việc nhiều sinh viên tốt nghiệp với bằng cấp trung bình, gây khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm sau khi ra trường.
2.3. Tỷ lệ thất nghiệp cao sau khi tốt nghiệp
-
Khó tìm việc làm: Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê năm 2021, tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên mới ra trường tại Việt Nam đạt mức 7.18%, trong đó phần lớn là những người làm trái ngành hoặc không phù hợp với ngành học đã chọn. Chọn sai ngành dẫn đến sinh viên không thể phát huy hết kiến thức và kỹ năng đã học, gây khó khăn trong quá trình tìm việc.
-
Lãng phí nguồn nhân lực: Việc sinh viên tốt nghiệp và làm việc trái ngành gây ra sự lãng phí về nguồn nhân lực, vì kỹ năng và kiến thức chuyên môn của họ không được tận dụng hiệu quả. Điều này cũng ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế.
2.4. Stress và áp lực tâm lý
-
Cảm giác thất vọng và tự ti: Một nghiên cứu từ Đại học Sư phạm Hà Nội chỉ ra rằng, có đến 30% sinh viên gặp phải các vấn đề về tâm lý như căng thẳng, lo âu và trầm cảm sau khi nhận ra mình chọn sai ngành. Điều này làm giảm năng suất học tập và ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống cá nhân của họ.
-
Mất phương hướng: Khi cảm thấy mình đi sai đường, sinh viên thường rơi vào khủng hoảng về mặt tinh thần, dẫn đến mất phương hướng. Họ không biết phải tiếp tục con đường học tập như thế nào và liệu có nên theo đuổi nghề nghiệp mình đã chọn hay không.
2.5. Lãng phí nguồn lực xã hội
-
Ảnh hưởng đến chất lượng lao động: Sinh viên tốt nghiệp nhưng không làm việc trong lĩnh vực mình đã học sẽ dẫn đến việc giảm hiệu quả lao động. Một số ngành như giáo dục, y tế hay kỹ thuật đòi hỏi tính chuyên môn cao, và khi người học không làm việc trong đúng lĩnh vực sẽ gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng dịch vụ và sản phẩm.
-
Tạo sự mất cân bằng trong thị trường lao động: Việc nhiều sinh viên chọn sai ngành có thể gây ra tình trạng "thừa thầy, thiếu thợ", khi một số ngành thừa nhân lực trong khi các lĩnh vực quan trọng lại thiếu hụt. Điều này tạo ra sự mất cân bằng trong cung cầu lao động, khiến nền kinh tế không phát triển đồng đều.
2.6. Gánh nặng cho gia đình
-
Áp lực tài chính cho gia đình: Gia đình phải chi thêm chi phí cho sinh viên khi họ chọn sai ngành, từ học phí đến chi phí sinh hoạt. Đặc biệt đối với các gia đình có thu nhập thấp, đây là một gánh nặng rất lớn.
-
Áp lực tâm lý cho phụ huynh: Phụ huynh không chỉ chịu áp lực tài chính mà còn phải lo lắng về tương lai của con em mình. Việc con cái không xác định được hướng đi trong học tập và nghề nghiệp khiến gia đình dễ xảy ra căng thẳng.
2.7. Khó khăn trong việc phát triển sự nghiệp
-
Hạn chế cơ hội thăng tiến: Khi làm việc trái ngành hoặc không có đam mê với công việc, sinh viên khó có thể phát triển sự nghiệp một cách toàn diện. Họ thường không đạt được các vị trí cao hoặc có được cơ hội thăng tiến trong sự nghiệp.
-
Thiếu kỹ năng chuyên môn: Làm việc trái ngành dẫn đến việc thiếu kỹ năng chuyên môn. Điều này khiến họ khó có thể cạnh tranh với những người khác trong ngành và khó giữ vững vị trí công việc lâu dài.
3. Lý do chọn sai ngành nghề ở sinh viên hiện nay là gì?
Có nhiều lý do dẫn đến việc sinh viên chọn sai ngành nghề:
-
Thiếu Thông Tin: Nhiều sinh viên không có đủ thông tin về ngành học mà họ dự định theo đuổi. Một khảo sát cho thấy 60% sinh viên cho rằng họ không được cung cấp đủ thông tin về cơ hội nghề nghiệp và yêu cầu của các ngành học trong quá trình định hướng.
-
Áp Lực Từ Gia Đình và Xã Hội: Ẩn sau sự lựa chọn của nhiều sinh viên là áp lực từ gia đình và xã hội. Khoảng 70% sinh viên cho biết họ cảm thấy bị buộc phải theo học những ngành mà gia đình hoặc bạn bè mong muốn, thay vì theo đuổi đam mê thật sự.
-
Thiếu Khả Năng Tự Nhận Thức: Một số sinh viên không đủ khả năng tự nhận thức về bản thân, dẫn đến việc họ chọn ngành học không phù hợp với tính cách và sở trường của mình. Gần 50% sinh viên thừa nhận rằng họ chưa bao giờ tự đánh giá kỹ năng và sở thích cá nhân trước khi lựa chọn ngành học.
4. Lời khuyên của HARU
Khi nhận ra rằng mình đã chọn sai ngành học, sinh viên có thể cảm thấy bối rối và lo lắng về tương lai. Tuy nhiên, có nhiều cách để xử lý tình huống này một cách hiệu quả. Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích:
4.1. Đánh Giá Lại Quyết Định Của Mình
Trước khi quyết định chuyển ngành, hãy dành thời gian để tự đánh giá lý do tại sao bạn cảm thấy ngành học hiện tại không phù hợp. Hãy xem xét các yếu tố như sở thích cá nhân, khả năng và mục tiêu nghề nghiệp. Việc này giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về bản thân và xác định xem có thực sự cần thiết phải thay đổi hay không
4.2. Tìm Kiếm Thông Tin Về Ngành Học Khác
Nếu bạn quyết định chuyển ngành, hãy nghiên cứu kỹ lưỡng về các ngành học mà bạn đang cân nhắc. Tìm hiểu về chương trình đào tạo, cơ hội nghề nghiệp, và yêu cầu kỹ năng của từng ngành. Tham gia các buổi tư vấn hướng nghiệp hoặc hội thảo để có thêm thông tin từ các chuyên gia và cựu sinh viên.
4.3. Tham Gia Các Hoạt Động Ngoại Khóa
Tham gia các hoạt động ngoại khóa, thực tập hoặc làm thêm trong lĩnh vực mà bạn đang quan tâm. Điều này không chỉ giúp bạn có thêm kinh nghiệm thực tế mà còn giúp bạn xác định rõ hơn liệu ngành học mới có thực sự phù hợp với bạn hay không.
4.4. Thảo Luận Với Giảng Viên và Chuyên Gia
Hãy tìm kiếm sự tư vấn từ giảng viên hoặc các chuyên gia trong lĩnh vực mà bạn đang cân nhắc. Họ có thể cung cấp những thông tin quý giá và giúp bạn hiểu rõ hơn về ngành học cũng như cơ hội nghề nghiệp trong tương lai.
4.5. Xem Xét Việc Chuyển Ngành Hoặc Học Thêm
Nếu bạn quyết định chuyển ngành, hãy tìm hiểu về quy trình chuyển đổi tại trường của bạn. Nhiều trường đại học cho phép sinh viên chuyển ngành sau một thời gian học nhất định. Nếu không muốn chuyển ngành, bạn cũng có thể xem xét việc học thêm các khóa học bổ sung để nâng cao kỹ năng trong lĩnh vực mà bạn thực sự đam mê.
4.6. Chấp Nhận Rủi Ro và Học Hỏi Từ Kinh Nghiệm
Cuối cùng, hãy chấp nhận rằng việc chọn sai ngành là một phần của quá trình học tập và phát triển. Hãy xem đây là cơ hội để học hỏi và trưởng thành. Mỗi trải nghiệm, dù tốt hay xấu, đều có thể giúp bạn trở nên mạnh mẽ hơn và hiểu rõ hơn về bản thân.
Việc chọn sai ngành học không phải là điều hiếm gặp, nhưng điều quan trọng là cách bạn xử lý tình huống này. Bằng cách đánh giá lại quyết định của mình, tìm kiếm thông tin, và tham gia vào các hoạt động thực tế, bạn có thể tìm ra con đường phù hợp hơn cho bản thân. Hãy nhớ rằng, việc thay đổi hướng đi không chỉ giúp bạn tìm thấy đam mê mà còn mở ra nhiều cơ hội nghề nghiệp trong tương lai.
Tại HARU, chúng tôi hiểu rằng mỗi cá nhân đều có những ước mơ và mục tiêu khác nhau. Đó là lý do tại sao chúng tôi cung cấp dịch vụ tư vấn định hướng nghề nghiệp chuyên nghiệp, giúp bạn khám phá bản thân, tìm hiểu các ngành nghề và lập kế hoạch cho tương lai. Hãy để HARU đồng hành cùng bạn trên hành trình tìm kiếm con đường sự nghiệp phù hợp nhất. Đăng ký ngay hôm nay để nhận được sự hỗ trợ tận tình và những thông tin hữu ích nhất!
THEO DÕI HARU TẠI:
Trụ sở chính: Số 8, ngõ 282 Lạc Long Quân, Tây Hồ, Hà Nội
Hotline: 0973 379 369
Gmail: haru.tuyensinh@gmail.com